Η συνέχεια της ελληνικής γλώσσας

Κάθε ἑλληνικὸ λογοτέχνημα εἶναι καλό, ἀλλὰ κάθε ἐποχὴ ἔχει τὶς δικές της προτιμήσεις. Καὶ τὰ ὁμηρικὰ ἔπη ποὺ εἶναι τὰ κορυφαῖα ὅλων, δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τὰ προσεγγίσει καὶ νὰ τὰ κατανοήσει παρὰ μόνο μέσῳ τοῦ ἐμβριθέστερου σχολιαστῆ τους, τοῦ Εὐσταθίου Θεσσαλονίκης. Παρόμοια εἶναι καὶ ἡ φιλολογικὴ δεινότητα τοῦ Μεγάλου Φωτίου, κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ ὁποίου ὁ Λέων Ἀλλάτιος (1588-1669)[1] θεωρεῖ ὅτι χάθηκε τὸ ποιητικὸ πνεῦμα τῶν Ἑλλήνων. Ἐπὶ τοῦ σοφοῦ Φωτίου, ποὺ ἦταν κοσμημένος μὲ τόση πολυμάθεια! Ἀλλὰ καλὰ τὰ γράφει γιὰ τὸν Φώτιο
ὁ σοφὸς Βρεταννὸς Robert Creyghton (1592-1672) στὰ προλεγόμενά του στὴν ἔκδοση τοῦ ἔργου τοῦ Σιλβέστρου Συρόπουλου γιὰ τὴν Σύνοδο τῆς Φερράρας-Φλωρεντίας καὶ ἂς στεναχωρεῖται ὁ Ἀλλάτιος[2]: «Ὅσοι θέλουν νὰ δοῦν τὰ πράγματα μὲ τὰ δικά τους μάτια καὶ νὰ ἐξετάσουν σὲ βάθος ἀνεπηρέαστοι ἀπὸ προκαταλήψεις, θὰ ὁμολογήσουν μαζί μου, το γνωρίζω καλά, πὼς ποτὲ δὲν ὑπῆρξε πάπας Ρώμης ἢ πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος νὰ ὑπῆρξε σοφώτερος καὶ πολυμαθέστερος, συνετώτερος στὴν ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση καὶ βαθύτερος γνώστης τῶν θείων κανόνων ἀλλὰ καὶ τῶν κοσμικῶν νόμων ἀπὸ τὸν Φώτιο»[3]! Καὶ κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο, ἂν κανεὶς ἐξετάσει χωρὶς προκαταλήψεις, θὰ διαπιστώσει ὅτι καὶ οἱ νεώτεροι Ἕλληνες συγγραφεῖς δὲν παρέφθειραν οὔτε ἐκβαρβάρωσαν τὴν ἑλληνική.

---

[1] Ἐκλατινισμένος Χιώτης θεολόγος καὶ ἱστορικὸς τῆς Ἐκκλησίας.

[2] Ἡ «στενοχώρια» τοῦ Ἀλλάτιου δὲν εἶναι μεταφορική, οὔτε μνημονεύεται ἀπὸ τὸν Μιχαὴλ συγγραφικῇ ἀδείᾳ. Πραγματικὰ ἐνοχλήθηκε ἀπὸ τὶς θέσεις τοῦ ἀγγλικανοῦ Creyghton γιὰ τὸν Φώτιο καὶ τοῦ ἀπάντησε μὲ τὸ In R. Creygtoni apparatum versionem et notas, Roma 1674. Πρβλ. Podskalsky, Ἡ ἑλληνικὴ θεολογία ἐπὶ Τουρκοκρατίας, 285.

[3] «Ὅσοι, φησί, τοῖς ἰδίοις αὐτῶν, καὶ μὴ ἀλλοτρίοις ὀφθαλμοῖς, οἷοι τέ εἰσι τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν καθορᾷν, συμφήσουσί μοι, εὖ οἶδ’ ὅτι, τὸ μηδένα τοῦ φανωτάτου Φωτίου ἐν παντὶ παιδείας γένει σοφώτερον, τὴν τῶν πραγμάτων διοίκησιν συνετώτερον, παντὸς Θείου τε καὶ ἀνθρωπίνου νομίμου ἐμπειρότερον, καθῆσαί ποτε ἐφ’  ὁποτερουοῦν βούλει θρόνου, ἢ τοῦ τῆς Ῥώμης Πάπαν, ἢ τοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχην». Μιχαήλ, Λόγος, XC.