Η συμβολή των Ελλήνων στην παιδεία της Ευρώπης

Σημειώνει ο Μιχαήλ: 

Πέρα ὅμως ἀπὸ τοὺς αὐτοκράτορες ὑπῆρξαν πολλοὶ ἀξιωματοῦχοι καὶ ἀκόμη περισσότεροι ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι μελετοῦσαν τὰ ἀρχαῖα κείμενα καὶ καταγίνονταν στὴν καλλιέργεια τῶν Ἑλληνικῶν. Πολλοὶ ἀνήλωσαν τὸν βίο τους στὴν μελέτη
τῶν ὁμηρικῶν κειμένων, τῶν λογογράφων καὶ τῶν τραγικῶν ποιητῶν καὶ συνέταξαν μελέτες καὶ σχόλια πάνω σὲ αὐτά. Ποτὲ ἡ Ἑλλὰς δὲν εἶχε ἔλλειψη ἀπὸ τέτοιους σοφούς. Ἂς ἐρωτηθοῦν γιὰ αὐτοὺς οἱ δυτικοὶ σοφοὶ τῆς Ἀναγέννησης[1] καὶ θὰ ἀπαντήσουν μέσα ἀπὸ τὶς ἱστορίες τους, τοὺς πίνακές τους, τὰ γλυπτά τους καὶ τὰ ὑπομνήματά τους πόσοι καὶ τὶ λογῆς ἦταν ὅλοι αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ Κωνσταντινουπολίτες, οἱ Θεσσαλονικεῖς, οἱ Τραπεζούντιοι, οἱ Κρῆτες καὶ οἱ Κύπριοι, τοὺς ὁποίους ἔστειλε ἡ Ἑλλὰς στὴν Εὐρώπη μετὰ τὸν Βησσαρίωνα[2]. Αὐτοὶ ἔσωσαν τὴν Εὐρώπη ἀπὸ τὴν βαρβαρότητα, ποὺ τὴν μάστιζε τὰ προηγούμενα ἑξακόσια χρόνια[3], ὅπως μαρτυροῦν οἱ ἀντικειμενικοὶ δυτικοὶ ἱστορικοί[4]. Δὲν δίδαξαν στοὺς Εὐρωπαίους μόνο ὀρθῶς τὰ ἑλληνικά, ἀλλὰ καὶ τὰ λατινικά[5]!

---

[1] Τὰ πρόσωπα ποὺ ἀναφέρονται εἶναι μὲ τὴν σειρὰ οἱ ἑξῆς: πάπας Εὐγένιος Δ΄ (1383-1447), ὁ διάδοχός του πάπας Νικόλαος Ε΄ (1397-1455), ὁ μαικήνας τῆς Ἀναγέννης Λαυρέντιος Μέδικος (1449-1492), ὁ ἀποδείξας τὴν πλαστότητα τῆς Ψευδο-κωνσταντινείου δωρεᾶς Lorenzo Valla (1407-1457), ὁ Pico Mirandola (1463-1494),  ὁ Angelo Poliziano (1454-1494), ὁ Marsilio Ficino (1433-1499), ὁ Filippo Beroaldo (1453-1505), οἱ Battista Malatesta (1384-1448) καὶ Leon Battista Aliberti (1404-1472), ὁ Γερμανὸς Ἑλληνιστὴς Johann Reuchlin (1455-1522), ὁ ὁποῖος ὑποστήριζε -ἀντίθετὰ μὲ τὸν Ἔρασμο τὴν κανονικὴ ἑλληνικὴ προφορὰ καὶ τέλος ὁ Hermolao Barbaro (1453-1493).

[2] Ἀναφέρεται μὲ τὴν σειρὰ στοὺς ἑξῆς Ἕλληνες λογίους τῆς Ἀναγέννησης: Ἰωάννης Ἀργυρόπουλος (c. 1410-1486), Βησσαρίων (1408-1472), Θεόδωρος Γαζῆς (1398-1475), Γεώργιος Γεμιστὸς Πλήθων (1355-1452) καὶ Γεώργιος Τραπεζούντιος (1395-1472), Ἰανός Λάσκαρις (1445-1535) καὶ Κωνσταντῖνος Λάσκαρις (1450 - 1493), Μιχαὴλ Ἀποστόλης (15^ος αἰ.), Μάρκος Μουσοῦρος (1470-1517), Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς (1355-1415) καὶ Ἰωάννης Χρυσολωρᾶς (15^ος αἰ.), Δημήτριος Χαλκοκονδύλης (1423-1511) καὶ ὁ υἱός τοῦ Θεόφιλος (1486-1510). Βλ. Κ. Γιαννακόπουλος, Ἕλληνες λόγιοι εἰς τὴν Βενετίαν, μετ. Χ. Πατρινέλης, Ἀθήνα 1965. D. Geanakoplos, Constantinople and the West. Essays on the Late Byzantine (Palaeologan) and Italian Renaissances and the Byzantine and Roman Churches, Wisconsin 1989. Federica Ciccolella, Donati Graeci: Learning Greek in the Renaissance, New York 2008.

[3] Δηλαδὴ ἀπὸ τὸν 9^ο αἰώνα, ὅταν ἱδρύθηκε ἡ Φραγκικὴ Αὐτοκρατορία!

[4] Μνημονεύει τρεῖς: Peter Lambeck (1628-1680), Johann Nauclerus (c. 1425-1510) καὶ Johann Henricus Heideggerus (1633-1698).

[5] Γιὰ παραδείγματα ἔργων Ἑλλήνων λογίων τῆς Ἀναγέννησης στὰ λατινικὰ βλ. Κ. Γιαννακόπουλος, Ἕλληνες λόγιοι εἰς τὴν Βενετίαν, μετ. Χ. Πατρινέλης, Ἀθήνα 1965, 251.